بررسی باورهای هندویی در مکاتیب عبدالله قطب‌‌بن‌محیی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه فردوسی مهشد

2 دانشجوی دکتری دانشگاه مشهد

چکیده

بررسی دین هندو و تصوف، نشان از وجود شباهت­های فکری و عملی عالمانی است که آثارشان محل تأملی جدی است. عبدالله قطب‌‌بن‌محیی جهرمی صوفی قرن نهم هجری قمری در جنوب فارس در چند فرسخی جهرم، شهرکی به نام اخوان­آباد تأسیس کرد و توانست افکار و اندیشه­های خود را نشر دهد. وی در مهم‌ترین تألیف خود یعنی مکاتیب، به هند، آموزه‌های هندویی و شاعر عارف، امیرخسرو دهلوی، اشاره می‌کند. مکاتیب، نه تنها دربردارنده­ی آموزه­های اخلاقی، تربیتی و مسائل غامض عرفانی است؛ بلکه هند را سرزمینی می‌داند که حضرت آدم(ع) در آن هبوط کرد. عبدالله قطب، ضمن مخالفت با ریاضت­های سخت هندوان آن را خطایی بزرگ می‌داند و حتی برخی اشعار و افکار امیرخسرو دهلوی را برخاسته از این تفکرات هندویی دانسته و به نقد آنها می­پردازد­؛ اما برخی نامه­های مکاتیب در مسئلة حقیقت دیو و فرشته، دربردارندة­ مضامین اوپنیشاد بوده و نوعی پیوند روحانی با باورهای هندویی به چشم می­خورد. همچنین بررسی ذکر، فکر و مراقبه در مکاتیب و تطبیق آن با کیش هندویی، نشان می‌دهد که فنون تمرکز برای رسیدن به حقیقت و خلاصی روح از جسم و چگونگی ذکر عملی در توصیه­های او به مریدان و مخاطبانش وجود دارد.

کلیدواژه‌ها