جایگاه «اعمال سالکانه» در دریافت «معرفت عرفانی» از منظر امام خمینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری عرفان اسلامی و اندیشه امام خمینی )ره(، دانشگاه ادیان و مذاهب قم ) نویسنده مسئول(

2 استادیار گروه تصوف و عرفان اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب قم

چکیده

در سنت اسلامی «کشف و شهود» مهم­ترین راه برای شناخت و دریافت حقایق هستی شمرده شده است، معرفتی که شهودی ـ حضوری است و نتایجی غیرقابل‌تردید دارد. دین­پژوهان غربی همچون شلایرماخر از آن به «تجربه عرفانی» تعبیر کرده­اند. در آثار مرتبط با سیر و سلوک راه­هایی همچون عشق و معرفت برای حصول شهود مطرح شده است. در مشرب عرفانی امام خمینی Q «مشاهده حضوریه و مکاشفه معنویّه» باارزش­ترین و معتبرترین معرفت­هاست و دارای مراتب متعدد است. ایشان در بحث از ضرورت اصلاح نفس، ضمن تأکید بر دلایل برهانیّه و سلوک عقلی در قدم­های اول سلوک، معتقدند علم باید به عمل الهی منتهی شود و سالک نمی­تواند با قواعد کلى از قبیل دور و تسلسل و مقدمات برهان، حقایق الهی را مشاهده کند؛ بلکه معرفت حقایق نورانی فقط با ارتیاضات قلبیه به دست می­آید. ایشان با تقسیم سلوک به دو قسم: «سلوک علمی و روش برهانی»، و «سلوک عرفانی ـ معنوی و وجدانی ـ عیانی»، و «اصحاب السلوک‏ العلمی» خواندن سالکان طریق اوّل، نقش اصلی در رسیدن سالک به «معرفت عرفانی» را به سلوک عملی، تعمّل و تذکّر، تصفیه و تطهیر قلب، با پیروی از انسان‌های کامل سپرده­ اند.

کلیدواژه‌ها