کرامات اولیاء، بازشناسی و بازتعریف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه عرفان اسلامی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی

چکیده

کرامات همانند معجزات از علل خفیه غیبی و فراطبیعی برخوردارند که بشر هر اندازه در علوم و فنون پیشرفت کند، نمی‌تواند به کشف تامه آن علل نایل گردد. این حقیقت گرچه باعث ناشناخته بودن و غیرقابل تعریف بودن کرامت است اما دلیل نمی‌شود که نتوان برگرفته از شاخصه‌های ممتاز موجود میان آن و دیگر پدیده‌های مشابه، آن را بازشناسی ننمود و به تعریفی دقیق‌تر، با رویکردی علمی و پژوهشی دست نیافت. تعاریفی که از کرامات اولیا در منابع مختلف وجود دارد، تعاریف دقیقی نیست. دست‌یازی به نوعی واقع‌گرایی خاص که کرامات نیز در آن به عنوان یک واقعیت به رسمیت شناخته شود، از ثمرات این بازشناسی و بازتعریف است. برای این کار، ابتدا به اصل واژه کرامت می‌پردازیم، آنگاه جایگاه کرامات را در میان خرق عادات می‌سنجیم، نسبت آن را با کشف و شهود بیان می‌کنیم، سپس تعریف‌های ارائه شده از کرامات را بیان کرده، با توجه به شاخصه‌های یافت شده، این مفهوم را بازتعریف می‌کنیم.

کلیدواژه‌ها


- قرآن کریم.
- ابن‌سینا، ابوعلی عبدالله بن حسین. (1385)، الإشارات و التنبیهات، ترجمه و شرح حسن ملکشاهی، سروش، تهران.
- ابن‌عربی، محیی‌الدین. (1420قالفتوحات المکیة، تحقیق عثمان یحیی، دار الکتب العلمیه، بیروت.
- ابن‌فارس. (1411قمقاییس اللغة، بیروت: دار الجیل.
- ابن‌منوّر، محمد بن منوّر بن ابی‌سعد. (1386)، اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابوسعید، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: آگاه.
- اتکینسون، ریتال و دیگران. (1388)، متن کامل زمینه روانشناسی هیلگارد، ترجمه محمدتقی براهنی و دیگران، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات رشد.
- رجایی بخارایی، احمد علی. (1364)، فرهنگ اشعار حافظ، چاپ دوم، تهران: انتشارات علمی.
- آذرنوش، آذرتاش. (1379)، فرهنگ معاصر عربی -  فارسی، تهران: نشر نی.
- آشتیانی، جلال‌الدین. (1380)، شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم شیخ اکبر محیی‌الدین ابن‌عربی، قم: بوستان کتاب.
- انصاری، عبدالله‌بن محمد. (1386)، طبقات الصوفیه، تقریرات ابواسماعیل عبدالله انصاری هروی، تصحیح محمد سرور مولایی، تهران: توس.
- باطنی، محمدرضا و همکاران. (1379)،فرهنگ معاصر، چاپ ششم، تهران: نشر فرهنگ معاصر.
- برازنده، مطلب. (1381)، رخنه در اسرار متافیزیک، چاپ اول، تهران: نوید شیراز.
- تستری، سهل‌بن عبدالله. (1423قتفسیر التستری، با حواشی محمد باسل عیون السّود، بیروت: دارالکتب العلمیة.

- تهانوی، محمدعلی. (1378)، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، تقدیم و اشراف و مراجعه رفیق العجم،  تهران: سپاس.

- جام نامقی، شیخ احمد. (1386)، أنس التائبین، تصحیح علی فاضل، تهران: توس.

- جامى، نورالدین عبدالرحمن. (1370)، نقد النصوص­ فی ­شرح نقش ­الفصوص، چاپ دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.

- _________________. (1382)، نفحات الأنس من حضرات القدس، تصحیح محمود عابدی، چاپ چهارم، تهران: اطلاعات.

- جرجانی، علی‌ بن محمد. (1368)، التعریفات، چاپ سوم، تهران: ناصر خسرو.

- جعفرزاده کوچکی، علیرضا؛ شهریاری نسب، سروش؛ دهقانی، فرزاد. (1395)، «بازاندیشی در حقیقت اعجاز» ، پژوهش‌های فلسفی- کلامی، سال 17، شماره 3.
- جندی، مؤیدالدین. (1362)، نفحة الروح و تحفة الفتوح، تصحیح نجیب مایل هروی، چاپ اول، تهران: مولی.

- حافظ، شمس‌الدین محمد. (1397)، دیوان حافظ شیرازی، به اهتمام محمد رستمی، تهران: علمی و فرهنگی.

- خاکبازان، نوید؛ میر دریکوندی، رحیم. (1393)، «ادراک فراحسی از دیدگاه اسلام و روان‌شناسی» ، معرفت، سال23، شماره 205.

- الخرکوشی النیسابوری، ابوسعد عبدالملک بن محمد. (1999م)، تهذیب الاسرار، تصحیح بسام محمد بارود، ابوظبی: المجمع الثقافی.

-  خرمشاهی، بهاءالدین. (1376)، سیر بی‌سلوک، چاپ سوم، تهران: ناهید.
- دحلان، احمدبن زینی. (1313ق/1993مالدرر السنیة فی الرد علی الوهابیة، ، استانبول: وقف الاخلاص.
- دهخدا، علی‌اکبر. (1377)، لغت‌نامه دهخدا، زیر نظر محمد معین و سیدجعفر شهیدی، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- رازی، نجم‌الدین عبدالله بن محمد. (1351)، مرصاد العباد، تصحیح محمدامین ریاحی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- ربانی گلپایگانی، علی. (1396)، ایضاح المراد فی شرح کشف المراد، چاپ اول، قم: رائد.
- ربر، آرتور اس. (1390)، فرهنگ روان‌شناسی(توصیفی)، ترجمه یوسف کریمی و همکاران، تهران: رشد.
- زروانی، مجتبی. (1385)، «شلایرماخر و تجربه دینی» ، نامه حکمت، شماره 8.
- سبحانی، جعفر. (1411قالالهیات، قم: مرکز العالمی للدراسات.
- سجادی، سیدجعفر. (1370)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: طهوری.
- ___________. (1366)،  فرهنگ معارف اسلامی، چاپ دوم، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران.
- سراج طوسی، ابونصر عبدالله بن علی. (1382)، اللمع فی التصوف، تصحیح نیکلسون، ترجمه مهدی محبتی، چاپ دوم، تهران: اساطیر.
- سلطان ولد، بهاءالدین محمد بن جلال‌الدین محمد. (1367)، معارف، به کوشش نجیب مایل هروی، تهران: مولی.
- سهروردی، شهاب‌الدین عمربن محمد. (1374)، عوارف المعارف، ترجمه ابومنصور بن عبدالمؤمن اصفهانی، به اهتمام قاسم انصاری، چاپ دوم، تهران: علمی و فرهنگی.
- سهروردی، شهاب‌الدین یحیی. (1380)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح هانری کربن و نجفقلی حبیبی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
- شاه نعمت‌الله ولی، سید نورالدین نعمت‌الله بن محمد. (بی‌تا)،  مکتوبات، مجموعه 108 رساله، به کوشش محمد رسا، بی‌جا.
- شجاع، محمداشرف. (1387)، «نقدی بر رهیافت تجربه دینی خاورشناسان بر وحی»، قرآن ‌پژوهی خاورشناسان، شماره5.
- شهبازی، ایرج. (1387)، «طرحی برای طبقه‌بندی قصه‌های مربوط به مرگ خارق‌العاده»، پژوهشنامه ادب حماسی، دوره4، شماره 6.
- صادقی، هادی. (1379)، «دین و تجربه» ، نقد و نظر، شماره 23 و 24.
- طبرسی، فضل‌بن حسن. (1372)، مجمع البیان، چاپ سوم، تهران: ناصر خسرو.
- عتر، نورالدین. (1416ق)، علوم قرآن الکریم، چاپ ششم، دمشق: مطبعة الصباح.
- عطار نیشابوری، فریدالدین محمدبن ابراهیم. (1372)، تذکره الاولیاء، تصحیح محمد استعلامی، چاپ هفتم، تهران: زوار.
- علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهّر. (1370)، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، تهران: اسلامیه. - - غزنوی، سدیدالدین محمد. (1388)، مقامات ژنده‌پیل، به اهتمام حشمت مؤید، چاپ چهارم، تهران: علمی و فرهنگی.
- فیروزبخت، مهرداد. (1389)، فرهنگ جامع روان‌شناسی و روان‌پزشکی، تهران: ویرایش.
- قدردان قراملکی، محمدحسن. (1381)، «حقیقت وحی، تجربه دینی یا عرفانی؟» ، قبسات، شماره 26.
- قشیری، عبدالکریم بن هوازن. (1381)، رساله قشیریه، ترجمه ابوعلی حسن بن احمد عثمانی، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، چاپ هفتم، تهران: علمی و فرهنگی.
- قیصری، داوود. (1386)، شرح فصوص الحکم، تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، چاپ سوم، تهران: علمی فرهنگی.
- کاشانی، عزالدین محمود بن علی. (1376)، مصباح الهدایةو مفتاح الکفایة، تصحیح جلال‌الدین همایی، چاپ پنجم، تهران: هما.
- کلانتری، ابراهیم. (1389)، «ادراکات فراحسی و قرآن» ، پژوهش‌های قرآن و حدیث، سال43، شماره 2.
- لاری، عبدالغفور. (1343قتکمله نفحات الأنس، تصحیح و مقابله بشیر هروی، افغانستان.
- مستملی بخاری، اسماعیل ‌بن محمد. (1373)، شرح التعرف لمذهب التصوف، تصحیح محمد روشن، چاپ دوم، تهران: اساطیر.
- مطهری، مرتضی. (1420قمجموعه آثار، قم: صدرا.
- مؤدب، سیدرضا. (1379)، اعجاز القرآن در نظر اهل‌بیت عصمت(ع) و بیست نفر از علمای بزرگ اسلام، چاپ اول، قم: احسن الحدیث.
- مولوی، جلال‌الدین محمد بلخی. (1383)، کلیات دیوان شمس تبریزی، تهران: شقایق.
- __________________. (1363)، مثنوی معنوی، تصحیح رینولد الن نیکلسون، به اهتمام نصرالله پورجوادی، تهران: امیرکبیر.
- میبدی، رشیدالدین ابوالفضل. (1371)، کشف الاسرار و عدة الابرار، تصحیح علی ‌اصغر حکمت، تهران: امیرکبیر.
- ناجی، مسعود. (1379)، «پدیده‌های فراطبیعی» ، کتاب ماه کلیات، شماره 29.
- نسفی، عزیزالدین. (1388)، الانسان الکامل، تصحیح ماریژان موله، چاپ نهم، تهران: طهوری.
- __________. (1379)، بیان التنزیل، تصحیح سید علی اصغر میرباقری فرد، چاپ اول، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
- هاسپرس، جان. (1379)، درآمدی بر تحلیل فلسفی، ترجمه موسی اکرمی، تهران: طرح نو.

- هجویری، علی‌بن عثمان. (1384)، کشف المحجوب، تصحیح محمود عابدی، چاپ سوم، تهران: سروش.