بازخوانی حدیث معرفت نفس بر اساس قرائت عینیت در عرفان ابن عربی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی

2 دانشجوی دکتری تخصصی، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی

چکیده

حدیث معرفت نفس «من عرف نفسه عرف ربه» در آثار ابن عربی دارای بیشترین تواتر میان احادیثی است که مورد استشهاد اوست. در میان قرائت‌های متنوعی که وی از حدیث مذکور دارد قرائت عینیت نفس و رب قابل تأمل است. عینیت مورد نظر وی مربوط به حقیقت انسان است که در ساحت صقع ربوبی معنای خود را باز می‌یابد. این نوشتار با بررسی امکان چنین مسئله‌ای، به تبیین عینیت نفس انسان با ربوبیت، از مجرای غیب الغیوب، احدیت و واحدیت پرداخته است. بنابراین، تحلیلی است برای توجیه اینکه چگونه از نظر ابن عربی قرائت عینیت از حدیث معرفت نفس امکان پذیر است. ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺮﺑﻮط این موضوع در ﻣﻮاﺿﻊ ﭘﺮاﮐﻨﺪه‌ای از آﺛﺎر وی ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ. ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ‌دﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‌ اﯾﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ در آﻣﻮزه‌ﻫﺎی شیخ اکبر در ﻗﺎﻟﺐ ﯾﮏ سیر ﺳﺎزوار، ﻗﺎﺑﻞ ﺻﻮرت ﺑﻨﺪی اﺳﺖ.

کلیدواژه‌ها


- ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ.
-ابن ترکه، صائن الدین. (1360)، تمهید القواعد، تصحیح سیدجلال الدین آشتیانی، تهران: وزارت فرهنگ.
-ابن ترکه، صائن الدین. (1378)، شرح فصوص الحکم، تصحیح محسن بیدارفر. قم: انتشارات بیدار.
- اﺑﻦ ﻋﺮﺑﯽ، ﻣﺤﯽ اﻟﺪﯾﻦ. (1336)،  انشاء الدوائر، به کوشش مهدی محمد ناصرالدین، لیدن: مطبعه بریل.
-  ـــــــــــــــــــ . (1425 ه ق)، التجلیات، دمشق­- بیروت: دارالحکمة.
- ــــــــــــــــــــ . (بی‌تا)، اﻟﻔﺘﻮﺣﺎت اﻟﻤﮑﯿة ﻓﯽ ﻣﻌﺮﻓة اﻷﺳﺮار اﻟﻤﺎﻟﮑﯿة و اﻟﻤﻠﮑﯿة، ﺑﯿﺮوت: دارﺻﺎدر.
- ـــــــــــــــــــ . (1370)، ﻓﺼﻮص اﻟﺤﮑﻢ، ﺗﺼﺤﯿﺢ اﺑﻮاﻟﻌﻼء ﻋﻔﯿﻔﯽ، ﺗﻬﺮان: اﻧﺘﺸﺎرات اﻟﺰﻫﺮاء (س).
-  ـــــــــــــــــــ .(2003م)، کتاب المعرفة، تصحیح محمد امین ابوجوهر، دمشق: دار التکوین للطباعة و النشر.
-  امام خمینی، روح الله. ( 1406 ق)، تعلیقات علی شرح فصوص­الحکم و مصباح­الانس، قم: موسسه پاسدار اسلام.
- ـــــــــــــــــــ . (1374ش)، ﺷﺮح دﻋﺎی ﺳﺤﺮ، ﺗﻬﺮان: ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﻨﻈﯿﻢ و ﻧﺸﺮ آﺛﺎر اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ(ره).
- جندی، مؤیدالدین. (1381)، شرح فصوص الحکم، تصحیح سیدجلال الدین آشتیانی، چاپ دوم، قم: بوستان کتاب.
- رحیمیان، سعید. (1391)، آینه‌های روبرو، تهران: موسسه انتشارات حکمت.
- شجاری، مرتضی. (1383)، «تعریف انسان از دیدگاه ابن عربی و ملاصدرا»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی (تبریز)، دوره 47، شماره 191.
- طباطبایی، فاطمه؛ حسینی فر، رضا.(پاییز و زمستان 1388)، «نگاهی نو به حدیث شریف «من عرف نفسه فقد عرف ربه»»، پژوهشنامه عرفان، شماره 1.
- ﻗﻮﻧﻮی، ﺻﺪراﻟﺪﯾﻦ. (1381)، إﻋﺠﺎز اﻟﺒﯿﺎن ﻓﯽ ﺗﻔﺴﯿﺮ أم اﻟﻘﺮآن، ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺳﯿﺪﺟﻼل اﻟﺪﯾﻦ آﺷﺘﯿﺎﻧﯽ، ﻗﻢ: ﺑﻮﺳﺘﺎن ﮐﺘﺎب.
- قیصری، داود بن­­محمود. (1375)، شرح فصوص­الحکم، به کوشش سید جلال­الدین آشتیانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- کاشانی، عبدالرزاق. (1380)، مجموعه رسائل و مصنفات، تهران: میراث مکتوب.
- ﮐﺎﮐﺎﯾﯽ، ﻗﺎﺳﻢ. (1385)، وﺣﺪت وﺟﻮد ﺑﻪ رواﯾﺖ اﺑﻦ ﻋﺮﺑﯽ و ﻣﺎﯾﺴﺘﺮ اﮐﻬﺎرت، ﺗﻬﺮان: وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ و ارﺷﺎد اﺳﻼﻣﯽ.
- عزیزی علویجه، مصطفی. (بهار و تابستان 1394)، «رابطه معرفت نفس و معرفت رب از منظر ابن عربی و ملاصدرا»، پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی، شماره4.
- غراب، محمود. (1416)، شرح فصوص­الحکم من کلام شیخ اکبر، چاپ دوم، دمشق.
- یزدان­پناه، سید یدالله. (1389). مبانی و اصول عرفان نظری، قم: موسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).