تحلیل مفهوم «نابینایی » در عرفان اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی

چکیده

نیل به غایت عرفان -که قرب و فناء فی الله است - از راه مشاهده قلبی و
با ابزار چشم باطنی میسّر می شود، ازاین رو نابینایی از این قوه مدرکه قلب، در عدم
حصول معرفت الله و قرب حق عامل تعیین کننده ای به شمار می آید. اما نابینایی از
مفاهیم مهم و پربسامد در عرفان است و به نظر می رسد در متون عرفانی، ابعاد معنایی
مثبت و منفی دارد. در بُعد مثبت، مشتمل بر نابینایی از خود و ماسوای حق است که به
بینایی چشم باطنی می انجامد و در بُعد منفی، مفاهیمی همچون جهل، ضلالت و غفلت
را در برمی گیرد؛ بنابراین نابینایی هم به عنوان مانع سلوک و قرب و هم به عنوان عامل
قرب یاد می شود.
علت این ابعاد معنایی دوگانة حاکی از وسعت بینش عرفانی، متعلق نابینایی است
که گاهی حبّ به حق و گاهی حبّ به ماسوی حق، متعلق نابینایی قرار می گیرند که
پیامدی چون قرب یا ضلالت برای سالک در پی خواهد داشت. این مقاله به شیوه
توصیفی - تحلیلی و با رویکرد تبیینی وسعت معنایی واژه نابینایی و آثار و پیامد آن
در مراتب وجودی و باطنی انسان همچنین متعلق نابینایی و علت آن در متون عرفانی
را بررسی می کند.

کلیدواژه‌ها