2
استادیار، دکترای تخصصی پژوهش هنر، گروه هنر، عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد تهران.
چکیده
رحل دورة ایلخانی از نمونههای ارزشمندی است که در موزهی متروپولیتن نگهداری میشود و دارای نقشمایههای اصیل ایرانی- اسلامی است که به لحاظ نمادشناسی اساطیری و مفهومشناسی اسلامی حائز اهمیت میباشد. هدف از پژوهش حاضر شناسایی نقشمایههای تزئینی رحل ایلخانی با استناد به مفاهیم اسطورهشناسی و عقاید اسلامی و تفسیر روابط نقشمایهها با کارکرد مذهبی رحل میباشد. برای نیل به هدف، از شیوهی توصیفی- تحلیلی در پژوهش استفاده شده و روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانهای و اسنادی میباشد. سؤالات پژوهش عبارتند از: 1- چه نقوشی و با چه پیشزمینهی فکری در تزئینات رحل به کار رفته است؟ 2- چه روابط مفهومی بین کارکرد و تزئینات آن وجود دارد؟ نتایج پژوهش نشان میدهد که نقوش تزئینی رحل ایلخانی شامل نقش سرو، طرح محراب، نقوش خطی با محتوای مدح و صلوات پیامبر (ص) و ائمهی اطهار میباشد و با زبانی نمادین باورها و فرهنگ اسلامی را در خود جای داده است.
احسنت، ستاره و محمدمهدی گودرزی سروش، 1396؛ «تجلی مفهوم تقدس در تلاقی خوشنویسی و کتیبهنگاری اسلامی»، نگره، دورة 12، شمارة 44: صص 129ـ 113.
احمدی پیام، رضوان و علیاصغر شیرازی، 1390؛ «بررسی نقش درخت در قالیهای ایران و هندوستان»، نگره، شمارة 19: صص 48 ـ 37.
احمدی، مجید و رسول احمدی، 29/8/1393؛ «سمبولها و نمادهای باستان، ارزشهای یک تمدن در معماری و فرش»، مشهد: همایش ملی معماری، شهرسازی و توسعة پایدار با محوریت خوانش هویت ایرانی ـ اسلامی در معماری و شهرسازی.
اسفندیاری، آپهنا، 1388؛ «چلیپا، رمز انسان کامل»، پژوهش در فرهنگ و هنر، شمارة 19: صص 5 ـ 1.
اسکندر پورخرمی، پرویز، 1380؛ گلهای ختایی، چ سوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
اِلیاده، میرچا، 1385؛ رساله در تاریخ ادیان، ترجمه: جلال ستاری، چ سوم، تهران: سروش.
اوشیدری، جهانگیر، 1371؛ دانشنامة مزدیسنا، چ اول، تهران: مرکز.
ایرانمنش، مریم، اسحاق طغیانی و محسن محمدی فشارکی، 1392؛ «سازههای هنری عاشق و معشوق در دو اثر نظامی»، پژوهشنامة ادب غنایی، شمارة 30: صص 22-9.
باقری، مهری، 1387؛ دینهای ایران باستان، چ سوم، تهران: قطره.
براری، میثم و سمیرا آقاداود جلفایی، 1392؛ «بازخوانی کهنالگویی سهگانة مقدس با محوریت نقشمایة درخت سرو در هنر ایرانی»، فصلنامةی هنرهای سنتی ـ اسلامی، شمارة 2: صص 67 ـ 51.
پورجعفر، محمدرضا و اشرفالسادات موسویلر، 1381؛ «بررسی ویژگیهای حرکت دورانی مارپیچ؛ اسلیمی نماد تقدس، وحدت و زیبایی»، فصلنامة علوم انسانی دانشگاه الزهرا(س)، سال دوازدهم، شمارة 43، صص207 ـ 184.
تشکری، فاطمه، 5/7/1390؛ «نمادپردازی در هنر اسلام»، http://www.ettelaathekmatvamarefat.com/new/index., 2016, 07, 15.
حسینی، سیدهاشم، 1390؛ «کاربرد تزئینی و مفهومی نقش شمسه در مجموعة شیخ صفیالدین اردبیلی»، مطالعات هنر اسلامی، دورة هفتم، شمارة 14: صص 24ـ 7.
خواجه احمد عطاری، علیرضا، بهاره تقوینژاد و صدیقه میراسمعیلزاده فخیم، 1396؛ «بررسی نقوش و تزئینات رحل قرآن (قرن هشتم هجری) در موزة متروپولیتن»، شمارة 14: صص 46ـ 34.
زمانی، هاجر، 1387؛ «تأثیرپذیری کلیساهای اصفهان از معماری دورة صفوی»، دوفصلنامة مطالعات هنر اسلامی، شمارة 8: صص 86 ـ 69.
سیاهکوهیان، هاتف، 1391؛ «تأثیر عرفان اسلامی بر معماری ایرانی با تأکید بر تزئینات گنبد سلطانیه»، فصلنامة تخصصی عرفان اسلامی، شمارة 34، صص 64 ـ 47.
عابددوست، حسین و زیبا کاظمپور، 1395؛ «تحلیل ریشهها و مفاهیم نقوش هندسی معماری دورة اسلامی در هنر کهن ایرانی»، نگارینة هنر اسلامی، دورة 3، شمارة 10: صص 58 ـ 41.
----------------------------،1388؛ «صورتهای متنوع درخت زندگی بر روی فرشهای ایرانی»، گلجام، شمارة 12: صص 139 ـ 123.
عارفی، هادی، 1374؛ بررسی نقوش (گیاهی) در هنرهای اسلامی، پایاننامة کارشناسی ارشد، رشتة گرافیک، دانشکدة هنر، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
عفیفی، ابوالعلاء، 1380؛ شرحی بر فصوص الحکم، چ اول، ترجمه: نصرالله حکمت، تهران: الهام.
عمید، حسن، 1384؛ فرهنگ عمید، چ بیستو هفتم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
فاضلی، فیروز، علیرضا نیکویی و اسماعیل نقدی، اسماعیل، 1392؛ «رهیافتِ میانفرهنگی به گیاه و درخت در اساطیر و ادبیات»، ادبپژوهی، شمارة 23: صص 33 ـ9.
فضائلی، حبیبالله، 1370؛ تعلیم خط، چ ششم، تهران: سروش.
قربانی، آیدین، 1393؛ مبانی هنر اسلامی و مسیحی، پایاننامة کارشناسی ارشد، رشتة فلسفه (گرایش تطبیقی)، دانشکدة ادبیات فارسی و زبانهای خارجی، دانشگاه تبریز.
لالر، رابرت، 1362؛ «هندسة قدسی، استعارة نظام عالم»، فصلنامة هنر و معماری، شمارة 3: صص 85 ـ 76.
لکزایی، مهدی و محمدحسین زارعی محمودآبادی، 1395؛ «جایگاه متن یا شخص در مقارنة اسلام و مسیحیت»، پژوهشهای اعتقادی ـ کلامی، سال ششم، شمارة بیست و چهارم: صص 71 ـ 53.
محمدحسن، زکی، 1377؛ هنر ایران در روزگار اسلامی، ترجمه: محمدابراهیم اقلیدی، چ اول، تهران: صدای معاصر.
مددپور، محمد، 1390؛ آشنایی با آرای متفکران دربارة هنر، چ سوم، تهران: سورة مهر.
معمارزاده، محمد، 1386؛ تصویر و تجسم عرفان در هنرهای اسلامی، چ اول، تهران: معاونت پژوهشی دانشگاه الزهراء.
معین، محمد، 1360؛ فرهنگ فارسی، چ چهارم، تهران: انتشارات امیرکبیر.
مهدیپور، پریسا، 21/12/2013؛ «بررسی جلوههای هنرهای تزئینی امامزادگان و بقاع متبرکه»، بوشهر: اولین کنگرة بینالمللی فرهنگ و اندیشة دینی.
ذکاوت, سحر, & قاضیزاده, خشایار. (1398). تحلیل بازتاب فرهنگ و باورهای عرفانی اسلامی در رحل ایلخانی موجود در موزه متروپولیتن. پژوهش های عرفانی, 2(3), 63-85.
MLA
سحر ذکاوت; خشایار قاضیزاده. "تحلیل بازتاب فرهنگ و باورهای عرفانی اسلامی در رحل ایلخانی موجود در موزه متروپولیتن". پژوهش های عرفانی, 2, 3, 1398, 63-85.
HARVARD
ذکاوت, سحر, قاضیزاده, خشایار. (1398). 'تحلیل بازتاب فرهنگ و باورهای عرفانی اسلامی در رحل ایلخانی موجود در موزه متروپولیتن', پژوهش های عرفانی, 2(3), pp. 63-85.
VANCOUVER
ذکاوت, سحر, قاضیزاده, خشایار. تحلیل بازتاب فرهنگ و باورهای عرفانی اسلامی در رحل ایلخانی موجود در موزه متروپولیتن. پژوهش های عرفانی, 1398; 2(3): 63-85.